၂၀၁၄ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ (၁၀)ေန႔ ညတြင္ ေန၊ လ၊ ကမၻာသည္ တစ္တန္းတည္းက်ၿပီး လသည္ ကမၻာႏွင့္  မိုင္ေပါင္း ၂၂၁၈၁၄ မိုင္အကြာအေဝးထိ နီးကပ္လာမည့္ ျဖစ္စဥ္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ သတင္းတစ္ခုတြင္ ေအာက္ပါ အတိုင္းေဖာ္ျပထားသည္ကို ျပန္လည္၍ ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါသည္။

Super moon ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ေပၚမည္ျဖစ္ရာ ျမန္မာႏိုင္ငံအပါအဝင္ အေ႐ွ႕ေတာင္အာ႐ွႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕တြင္ ဆူနာမီကဲ့သို႔ေသာေရလိႈင္းမ်ားကိုျဖစ္ေစသည့္ အင္အားျပင္းငလ်င္မ်ားျဖစ္ေပၚႏိုင္ေၾကာင္း ျမန္မာနကၡတ္သိပၸံအဖြဲ႔မွ အမႈေဆာင္အရာ႐ွိခ်ဴပ္ ဦးေဇယ်ာကိုက ၂၆.၇.၂၀၁၄ ေန႔က ေျပာၾကားလိုက္သည္။

ႀသဂုတ္လ ၁၀ရက္ ဝါေခါင္လျပည့္ေန႔ ျမန္မာစံေတာ္ခ်ိန္ ည ၁၁နာရီ ၅၅မိနစ္တြင္ ျမန္မာမိုးေကာင္းကင္ျပင္ကို `လ´ေရာက္႐ွိကာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာအတြင္း တစ္ႀကိမ္ခန္႔သာ ျဖစ္ေပၚေလ့႐ွိသည့္ Super moon ျဖစ္စဥ္ႏွင့္ ႀကံဳေတြ႔ရမည္ျဖစ္သည္။

ထိုျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္ လႏွင့္ကမၻာသည္ မိုင္ေပါင္း ၂၂၁၈၁၄ မိုင္အကြာအေဝးထိ နီးကပ္လာမည္ျဖစ္သည္။ ၎ျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္ ၾသဂုတ္လ ၁၀ရက္မွ ၂၅ရက္အတြင္း အေ႐ွ႕ေတာင္အာ႐ွႏိုင္ငံတစ္ခ်ိဳ႕ တ႐ုတ္ အိႏၵိယ ျမန္မာႏိုင္ငံေတြမွာ ဆူနာမီျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အင္အားျပင္းငလ်င္ျဖစ္စဥ္ ႐ုတ္တရက္ေပၚေပါက္ႏိုင္တယ္။ Super Moon ေၾကာင့္ဂ်ပန္မွာ ၂၀၁၀ တုန္းက ဆူနာမီငလ်င္ျဖစ္စဥ္ ေပၚေပါက္ခဲ့တာေတြ႔ရပါတယ္။ Super Moon ဟာ ျမန္မာျပည္မိုးေကာင္းကင္မွာ ေရာက္႐ွိေနမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ ျမန္မာျပည္ဟာ ငလ်င္သတိျပဳရမယ့္ ထူးျခားၿဂိဳလ္ျဖစ္စဥ္တစ္ခုျဖစ္တယ္ ဟု ဦးေဇယ်ာကိုကေျပာသည္။
ႏွင္းႏုေဝ(ျပည္ျမန္မာ)

မုိးေလ၀သ ပညာရွင္ ေဒါက္တာထြန္းလြင္ ကလည္း ၂၀၁၄ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ(၃)ရက္ေန႔က ၎၏ Facebook တြင္ "Supermoon ျဖစ္စဥ္ နဲ႕ သဘာ၀ေဘးက်ေရာက္မႈ"ေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ေရးသားေဖာ္ျပထားသည္ကို ေတြ႕ရွိရ၍ တာခ်ီလိတ္အြန္လိုင္းမွ ျပန္လည္၍ မူရင္းအတိုင္း ေဖာ္ျပလိုက္ပါသည္။

Supermoon ျဖစ္စဥ္ နဲ႕ သဘာ၀ေဘးက်ေရာက္မႈ
ေမာင္ထြန္းလြင္(မိုးေ၀သ)

Supermoon ဆိုတာ 
ကမၻာကို အီလစ္ပံုပတ္လမ္းနဲ႕လွည္႕ပတ္ေနတဲ့လဟာ ကမၻာနဲ႕ အနီးဆံုး ေရာက္ရွိေနတဲ့အခိုက္အတန္႕ နဲ႕ လျပည္႕ျဖစ္စဥ္နဲ႕ လာေရာက္ တိုက္ဆို္င္ ေနတဲ့ ကာလျဖစ္တဲ့ အတြက္ ကမၻာေပၚမွ လကို အႀကီးမားဆံုး အရြယ္အစား အေတာက္ပဆံုး ျမင္ကြင္းနဲ႕ ျမင္ရတဲ့ ျဖစ္စဥ္ကို ေခၚျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာ-လ-ေနအဖြဲ႕အစည္းစံနစ္မွာ ပညာရပ္ အေခၚအေ၀ၚ အေနနဲ႕ေတာ့ ဒီျဖစ္စဥ္ကို perigee-syzygy လို႕ေခၚပါတယ္။ အမွန္တကယ္ေတာ့ supermoon ဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရဟာ နကၡတၱေဗဒေ၀ါဟာရ မဟုတ္ေပ မယ့္ ေခတ္သစ္နကၡတ္ပညာရပ္မွ ေပၚထြက္ လာတဲ့ ေ၀ါဟာရျဖစ္ပါတယ္။

လႏွင့္ေျမငလ်င္လႈပ္ရွားမႈ၊ ဆူနာမီကဲ့သို႕ေသာ ေရလိႈင္းျဖစ္စဥ္မ်ား supermoon ျဖစ္စဥ္ေႀကာင့္ အဆိုပါျဖစ္စဥ္မ်ားရဲ႕ အႏၱရာယ္ဟာ ပိုတိုးလာေႀကာင္း လူအမ်ား ေျပာဆိုလာႀကေသာ္လည္း ယင္းဆက္စပ္မႈမွာ လက္ေတြ႕တြင္ ခိုင္မာတဲ့သိပၸံ အေထာက္အထားေတြ မေတြ႕ရွိႀကရေသးတဲ့ အတြက္ ပညာရွင္လူအမ်ားက လက္မခံႀကေသးပါ။

ေလာေလာဆယ္အေနျဖင့္ အနီးကပ္ဆံုးျဖစ္ေပၚခဲ့ေသာ supermoon ျဖစ္စဥ္မွာ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္၊ဇူလိုင္လ (၁၂)ရက္ေန႕ကျဖစ္ေပၚခဲ့တဲ့ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ၿပီး၊ ေနာက္ထပ္အနီးကပ္ ဆံုးျဖစ္စဥ္မွာ ႀသဂုတ္လ(၁၀)ရက္ေန႕တြင္ျဖစ္လာမယ့္ ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ပါတယ္။ supermoon ျဖစ္စဥ္နဲ႕ဆန္႕က်င္ဖက္ျဖစ္စဥ္ကို apogee-syzygy ဟုေခၚဆိုျပီး အမ်ားအားျဖင့္ လူသိသိပ္မမ်ားလွပါ။

Supermoon ၏အဓိပၸါယ္သတ္မွတ္ခ်က္။
လဟာကမၻာေျမကို အီလစ္ပံုပတ္လမ္းနဲ႕လွည္႕ပတ္ေနျပီး ကမၻာနဲ႕ အနီးဆံုး အကြာအေ၀း မွာ 357,000 kilometers (222,000 mi) ျဖစ္ျပီး အေ၀းဆံုးအကြာအေ၀း မွာ 406,000 km (252,000 mi) ျဖစ္ပါတယ္။ NASA အဖြဲ႕ႀကီးရဲ႕တိုင္းတာခ်က္အရ လဟာ supermoon
ျဖစ္ေနခ်ိန္တြင္ အရြယ္အားျဖင့္ ၁၄% ပိုႀကီးလာျပီး ေတာက္ပမႈ မွာလည္း ၃၀% ပိုမိုေတာက္ပလာေႀကာင္း သိရပါတယ္။

ေ၀ါဟာရ
Supermoon ဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရကိုနကၡတၱေဗဒပညာရွင္ Richard Nolle က ၁၉၇၉ ခုႏွစ္တြင္ အမည္ေပးထားခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ မူရင္းအဓိပၸါယ္သတ္မွတ္ခ်က္ကေတာ့ ပတ္လမ္းတစ္ခုျဖင့္ ကမၻာကိုလွည္႕ပတ္ေနတ့ဲလဟာ ေန၊လ၊ကမၻာတို႕ တစ္တန္းတည္း က်သြားတဲ့အခ်ိန္မွာ လဟာ ကမၻာနဲ႕အနီးကပ္ဆံုးအကြာအေ၀းသို႕ ေရာက္ရွိ ေနစဥ္ေတြ႕ ျမင္ရတဲ့အေျခအေနကို ေခၚေ၀ၚျခင္း
ျဖစ္ပါတယ္။

အမွန္အားျဖင့္ supermoon ဟူေသာေ၀ါဟာရမွာ ပညာရပ္အေခၚအားျဖင့္ perigee-syzygy ဟုေခၚဆိုျပီး အဓိပၸါယ္မွာ ေန-လ-ကမၻာတို႕တစ္တန္းတည္း က်ေရာက္ေနစဥ္ လဟာ ကမၻာနဲ႕အနီးဆံုး အကြာအေ၀းသို႕ ေရာက္ရွိွိေနျခင္းကို ေခၚျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ယင္းျဖစ္စဥ္ဟာ လျပည္႕ (full moon) သို႕မဟုတ္ လဆန္း (new moon) ျဖစ္စဥ္တို္င္း တြင္ ႀကံဳေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။

ျဖစ္ေပၚမႈႀကိမ္နႈန္းမ်ား
Full moon cycle ဆိုတာဟာ ေန-လ-ကမၻာ တစ္တန္းတည္းက်ေရာက္တဲ့ ျဖစ္စဥ္ တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခုႀကား ႀကာျမင့္ခ်ိန္ျဖစ္ျပီး၊ အႀကမ္းအားျဖင့္ ၄၁၁.၈ ရက္တြင္ တစ္ႀကိမ္ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိပါတယ္။ တစ္နည္းေျပာရပါက full moon (၁၄)ႀကိမ္ေျမာက္ ျဖစ္ေပၚတို္င္း supermoon တစ္ႀကိမ္ျဖစ္ေပၚ တဲ့သေဘာ ျဖစ္ပါတယ္။ အႀကမ္းအားျဖင့္ လည္း full moon cycle တစ္ႀကိမ္တြင္ supermoon (၃)ႀကိမ္ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိပါတယ္။

ဒီေရမ်ားအေပၚအက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ
ကမၻာေပၚရွိသမုဒၵရာေရျပင္မ်ားအေပၚတြင္ ေန နဲ႕ လတို႕ရဲ႕ ပူးတြဲအက်ိဳး သက္ေရာက္မႈေႀကာင့္ လဟာ full moon သို႕မဟုတ္ new moon ျဖစ္တို္င္းတြင္ ကမၻာေပၚရွိ သမုဒၵရာ အတြင္းတြင္
ျဖစ္ေပၚေသာ ဒီေရလိႈင္းတို႕သည္ အႀကီးဆံုး ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ lunar perigee ျဖစ္ေသာကာလတြင္ ဒီေရအတက္အက်ဟာ အားအေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ ယင္းကို perigean spring tide ဟုေခၚဆိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဆိုပါ ဒီေရဟာ လက္ေတြ႕ဒီေရလိႈင္းမွာ လက္မ အနည္းသာ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ေစတတ္ပါတယ္။

သို႕ရာတြင္ ဒီေရအေပၚတြင္ သက္ေရာက္ေသာအားမွာ an inverse-cube law နဲ႕ ေျပာင္းလဲေန မႈေႀကာင့္ ဒီေရလိႈင္းရဲ႕အားပမာဏမွာ ပ်မ္းမွ်တန္ဘိုးမ်ားထက္ ၁၉ % ခန္႕ ပိုမိုအားေကာင္းနိုင္ ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ကမၻာအရပ္ရပ္တြင္ျဖစ္ေပၚေသာ ဒီေရလိႈင္းမ်ားဟာ ေနရာေဒသ အလိုက္အေျပာင္းအလဲမ်ား ရွိတတ္ႀကတဲ့အတြက္ ဒီေရလိႈင္းမ်ား အေပၚ သိသိသာသာ ထူးျခားေသာအက်ိဳးသက္ေရာက္မႈကိုေတာ့ မေတြ႕ႀကရပါ။

၂၀၁၁ ခုႏွစ္ မတ္လ (၁၉)ရက္ေန႕တြင္ ျဖစ္ေပၚခဲ့ေသာ supermoon ျဖစ္စဥ္တြင္ UK ႏိုင္ငံ Solent ေဒသတြင္ သေဘၤာ(၅)စီးနစ္ျမဳပ္ခဲ့ရျခင္းတြင္ supermoon နဲ႕ ဆက္စပ္မႈရွိေနေႀကာင္း
ေျပာဆိုမႈမ်ားရွိခဲ့ေသာ္လည္း ယေန႕အခ်ိန္အထိ သက္ေသ အေထာက္အထားျပသႏို္င္ျခင္း မရွိေသးပါ။

သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္မ်ားက်ေရာက္ျခင္း။
၂၀၁၁ ခုႏွစ္ တြင္ျဖစ္ေပးခဲ့ေသာ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ Tohaku ေဒသတြင္ ေရေအာက္ ေျမငလ်င္ လႈပ္ခဲ့ျခင္းနဲ႕ရ အတူ ဆူနာမိေရလိႈင္းမ်ားက်ေရာက္ျခင္းျဖစ္စဥ္္ ၂၀၀၄ ခုႏွစ္၊ အိႏၵိယ သမုဒၵရာတြင္ လႈပ္ခတ္ခဲ့ေသာေရေအာက္ေျမငလ်င္ႏွင့္ ဆူနာမီေရလိႈင္းမ်ား က်ေရာက္ျခင္းျဖစ္စဥ္ စသည္တို႕သည္ supermoon ျဖစ္စဥ္ႏွင့္ဆက္စပ္မႈရွိေႀကာင္း လူအမ်ားက သံုးသပ္ေျပာဆိုမႈ ေကာလဟာလ ေျပာဆိုမႈမ်ား ရွိခဲ့ေသာ္လည္း .ေန႕အခ်ိန္ အထိ ခိုင္မာေသာသက္ေသ အေထာက္အထားမ်ား ျပသႏိုင္ျခင္း မရွိေသးေႀကာင္း ေတြ႕ရပါတယ္။

၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း ျဖစ္ေပးမယ့္ supermoon ကာလေတြ
တကယ္ေတာ့ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္းမွာ supermoon (၅)ႀကိမ္ျဖစ္ေပၚမႈရွိပါတယ္။ အဲဒါေတြ ကေတာ့ ဇန္န၀ါရီလထဲမွာက်ေရာက္မယ့္ လဆန္းကာလ(new moon) (၂)ႀကိမ္နဲ႕ ဇူလို္င္လ၊ ႀသဂုတ္လ နဲက စက္တင္ဘာလေတြမွာ ျဖစ္ေပၚမယ့္ လျပည္႕ကာလ(full moon) (၃)ႀကိမ္တို႕ျဖစ္ ပါတယ္။ ဒါေႀကာင့္ေလာေလဆယ္အနီးဆံုး supermoon ဟာ ႀသဂုတ္လ(၁၀)ရက္ျဖစ္ပါတယ္။
စာရင္းေတြကေတာ့
(1) New Moon January 1 ,2014.
(2) New moon of January 30, 2014.
(3) Full moon of July 12 at 11:25 UTC, 2014
(4) Full moon of August 10 at 18:09 UTC, 2014
(5) Full moon of September 9 at 1:38 UTC , 2014

ႀသဂုတ္လ(၁ဝ)ရက္မွာျဖစ္လာမယ့္ supermoon
Supermoon ျဖစ္စဥ္္ဟာ စႀကာ၀ဠာႀကီးအတြင္းမွာရွိေနတဲ့ နကၡတၱေဗဒျဖစ္စဥ္ ေတြထဲက ပံုမွန္ျဖစ္စဥ္တစ္ခုသာျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာႀကီးနဲ႕နီစပ္ေနတဲ့ ေန၊လ၊ကမၻာ ျဂိဳဟ္ေတြဟာ ကိုယ္ပိုင္ပတ္လမ္းမ်ားနဲ႕ေရြ႕လွ်ားေနႀကရာမွာ ေနကိုဗဟိျပဳလို႕ ကမၻာက ေနကိုအီလစ္ပံု ပတ္လမ္းနဲ႕ ပတ္ေနတယ္။ ဒါေႀကာင့္ ေနနဲ႕ကမၻာနဲ႕ အကြာအေ၀းဟာ အနီးဆံုးအကြာအေ၀း နဲ႕ အေ၀းဆံုးအကြာအေ၀း ဆိုတာရွိလာတယ္။ တစ္ခါ လက ကမၻာကို အီလစ္ပံုပတ္လမ္းနဲ႕ ပတ္ေနျပန္တယ္။ ဒီေတာ့ လနဲ႕ကမၻာနဲ႕မွာလည္း အနီးဆံုးအကြာအေ၀း နဲ႕ အေ၀းဆံုး အကြာအေ၀း ဆိုတာရွိလာတယ္။ တစ္ခါ ေနကိုပတ္ေနတဲ့ကမၻာရယ္၊ ကမၻာကိုပတ္ေနတဲ့ လရယ္ဟာ တစ္တန္းတည္းက်တဲ့ ကာလ ဆိုတာ ပံုမွန္ရွိေနျပန္ပါတယ္။ အဲဒီအထဲကမွ ေနရယ္၊ လရယ္၊ ကမၻာရယ္ တစ္တန္းတည္းက်ေနတဲ့ကာလနဲ႕ လဟာကမၻာနဲ႕အနီးဆံုး ေရာက္ေနတဲ့ အခ်ိန္နဲ႕ လာေရာက္ တိုက္ဆိုင္လာတဲ့အခါ ျမင္ရတဲ့လကို supermoon လို႕ ေခၚျခင္းသာ
ျဖစ္ပါတယ္။

အျမဲျဖစ္ေနတဲ့ အႀကမ္းအားျဖင့္ ၄၁၁.၈ ရက္တြင္ တစ္ႀကိမ္ျဖစ္ေပၚေလ့ ရွိပါတယ္။ တစ္နည္းေျပာရ ပါက full moon (၁၄)ႀကိမ္ေျမာက္ ျဖစ္ေပၚတို္င္း supermoon တစ္ႀကိမ္ျဖစ္ေပၚတဲ့ သေဘာ ျဖစ္ပါတယ္။ အႀကမ္းအားျဖင့္ လည္း full moon cycle တစ္ႀကိမ္တြင္ supermoon (၃)ႀကိမ္ ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိပါတယ္။

ထူးျခားတာကေတာ့
ေန-လ-ကမၻာ တစ္တန္းတည္းက်ေနတာရယ္၊ လဟာကမၻာနဲ႕ အနီးဆံုး အကြာအေ၀းေရာက္ေန တာရယ္ လာေရာက္တိုက္ဆိုင္ေနတဲ့ အခိုက္အတန္႕သာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဟာလည္း ေန၊လ၊ကမၻာ တို႕ရဲ႕ ပံုမွန္ျဖစ္စဥ္ တစ္ခုသာျဖစ္ပါတယ္။

သဘာ၀ေဘးမ်ား ျဖစ္ေပၚႏို္င္တယ္လို႕ ေကာလဟာလသတင္းမ်ားထြက္ရွိိေနေပမယ့္ အတည္ျပဳနိုင္ဖို႕ ဘာသိပၸံ အေထာက္အထားမွ မရွိေသးပါဘူးလို႕ ပညာရွင္မ်ားက သံုးသပ္ထားပါတယ္။ ပင္လယ္ဒီေရအေပၚ မွာေတာ့ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိႏိုင္ေပမယ့္လို႕ ကမၻာေဒသအသီးသီးတို႕ရဲ႕ မတူကြဲျပားျခားနားတဲ့ ပထ၀ီ၀င္အေနအထားေတြေႀကာင့္ ဒါဟာလည္း ထူးထူးျခားျခား မရွိတဲ့ေနရာေတြ ကမၻာေပၚမွာ အမ်ားအျပားရွိေနေႀကာင္းပါဗ်ာ။