ရွမ္းျပည္နယ္အေရွ႕ပိုင္၊ တာခ်ီလိတ္ခ႐ိုင္အတြင္း အားရဲေဒသ မဂၢနီစ္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ သတၱဳထုတ္လုပ္ လွ်က္ရွိရာ ပြင့္လင္းရာသီအတြင္း၌သာ ႏိုင္ငံျခားသို႔ တင္ပို႔ႏိုင္ေၾကာင္း သိရွိရၿပီး သတၱဳလုပ္ငန္းရွင္မ်ား သတၱဳထုတ္လုပ္မႈအား ရပ္နားထားရေၾကာင္းသိရွိရသည္။
“အားရဲေဒသအတြင္းမွာရွိတဲ့ မဂၢနီစ္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္သတၱဳေတြဟာ ထုတ္လုပ္မႈကုန္က်စ႐ိတ္နဲ႔ ေရာင္းခ်မႈမွာ အျမတ္အစြန္းက သိပ္မက်န္ဘူး အရည္အေသြးမျပည့္မမွီတာ လဲပါတယ္ ေတာင္ေပၚေဒသျဖစ္တဲ့ အတြက္ အေပၚယံေျမလႊာေတြကို တူးေဖၚၿပီးမွ သတၱဳကိုတူးေဖၚရတာျဖစ္တယ္။ ကမာၻမွာ မဂၢနီစ္ ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္က (၆၀%-၆၁%)ေလာက္မွ အရည္အေသြးျပည္တာ။ အားရဲေဒသအတြင္းမွာရွိတာက (၂၀%-၃၀%)ပတ္၀န္းက်င္မွဘဲရွိေတာ့ ေရာင္းအားမေကာင္းဘူး”ဟု သတၱဳလုပ္ငန္းရွင္မ်ားအသင္း ဥကၠဌ ဦးျမင့္ဦး မွေျပာျပပါသည္။
မဂၢနီစ္သတၱဳေတြကို တူးေဖၚတဲ့ ကုမၸဏီ(၉)ခုရွိတယ္ တူးေဖၚမႈေတြကို အမွတ္(၃)သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းနဲ႔ အခ်ိဳးက် စနစ္နဲ႔တူးေဖၚေနတာပါ။ (၂၀၁၄)ခုႏွစ္ ထုတ္လုပ္မႈအားလံုးကိုေတာ့ အမွတ္(၃)သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းမွာ ဘဲရွိမယ္၊ ေရာင္းခ်တဲ့ေစ်းႏွဳန္းကေတာ့ ကမာၻေစ်းကြက္ကို အမွီျပဳၿပီး ေရာင္းခ်ျခင္းျဖစ္သည္။
တာခ်ီလိတ္လိတ္ခ႐ိုင္၊ မိုင္းကိုးအုပ္စု၊ အားရဲေဒသအတြင္းရွိ မန္းဂၢနီသတၱဳမ်ားအား ထုတ္လုပ္တူးေဖၚ လွ်က္ရွိရာ ေတာင္ေပၚေဒသျဖစ္သည့္အေလွ်ာက္ မိုးရာသီတြင္ တူးေဖၚမႈမ်ားအား ရပ္ဆိုင္းထားရၿပီး မိုးရပ္စဲသည့္အခ်ိန္တြင္သာ တူးေဖၚမႈမ်ားျပန္လည္လုပ္ေဆာင္ရၿပီး (၂၀၁၄)ခုႏွစ္အတြင္းတူေဖၚခဲ့သည့္ သန္႔စဥ္ျခင္းမျပဳရေသးေသာ သတၱဳမ်ားအား မိုးအကုန္တြင္ျပန္လည္သန္႔စဥ္ၿပီး ေရာင္းခ်ရပါသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ထြက္ရွိေသာ မဂၢနီစ္သတၱဳအမ်ားဆံုးအား တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွ ၀ယ္ယူျခင္းျဖစ္ၿပီး ျပန္လည္သန္႔စဥ္ကာ အဆင့္ျမင့္ သံႏွင့္သံမဏိမ်ားအား ျပဳလုပ္ေၾကာင္းသိရွိၿပီး အဆင့္ျမင့္ သံႏွင့္သံမဏိ စက္႐ံုမ်ားအား တ႐ုတ္ႏိုင္ငံအတြင္း၌သာတည္ရွိၿပီး ကမၻာ့အႀကီးဆံုး မဂၢနီစ္ေစ်းကြက္မွာလည္း တရုတ္ႏိုင္ငံ ျဖစ္ေၾကာင္းသိရွိရပါသည္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွလည္ ဓါတ္ခဲအသံုးျပဳသည့္ေနရာတြင္သာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ မဂၢနီစ္ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္မ်ားအား၀ယ္ယူအသံုးျပဳျခင္းျဖစ္ၿပီး တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွ ဓါတ္ခဲမ်ားအား အားဖရိကေစ်းကြက္သို႔ သာတင္ပို႔ႏိုင္ျခင္းျဖစ္သည္။
“တာခ်ီလိတ္မွာ မဂၢနီစ္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ကို အဆင့္ျမင့္သန္႔စင္စက္တည္ေဆာက္ဖို႔ ႏိုင္ငံျခားက ရင္းႏွီးျမွပ္ႏွံသူေတြလာၾကည့္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔က လွ်ပ္စစ္မီး အျပည့္အ၀မရတာရယ္ မီတာခ ေစ်းႏွဳန္းတက္ၾကီးတာေၾကာင့္ မလုပ္ႏိုင္ဘူး ေနာက္ၿပီး လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးလဲသိပ္မေကာင္းေတာ့ စရိတ္စကနဲ႔ဘယ္လိုမွမတတ္ႏိုင္ဘူး”ဟု တာခ်ီလိတ္ သတၱဳထုတ္လုပ္သူ တစ္ဦးကေျပာသည္။
တာခ်ီလိတ္ေဒသ၊ အားရဲေဒသအတြင္းရွိ မဂၢနီဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္မ်ားအား အမ်ားအားျဖင့္ ထုိင္းႏိုင္ငံမွ ၀ယ္ယူသည့္ႏိုင္ငံမ်ားသို႔ တဆင့္ျပန္လည္သြင္းရျခင္းျဖစ္ျခင္းျဖစ္သည့္အတြက္ ၀ယ္ယူသူမ်ားမွလည္း ေစ်းႏွဳန္း မကိုက္ျခင္းေၾကာင့္ မဂၢနီစ္ထုတ္လုပ္သူမ်ားမွာ ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်မႈမ်ား(၂)ႏွစ္ခန္႔ ရပ္ဆိုင္းထား ရေၾကာင္း သိရွိရသည္။
