မြန်မာတစ်နိုင်ငံလုံးတွင် နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးစခန်း(၁၃)ခုရှိရာ ကုန်သွယ်ရေးဦးစီးဌာန၏ ညွှန်ကြားရေးမှူး အဆင့်မှ တာဝန်ယူဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည့် နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးစခန်း(၄)ခုအနက် ရှမ်းပြည်နယ်(အရှေ့ပိုင်း) တာချီလိတ်မြို့နယ်၊ ဖန်မင်အုပ်စု မယ်ယန်းကျေးရွာတွင် ဖွင့်လှစ်ထားရှိသည့် မယ်ယန်းကုန်သွယ်မှုစစ်ဆေးရေးစခန်းတွင် ကုန်သွယ်ရေးဦးစီးဌာန ညွှန်ကြားရေးမှူးအဖြစ် (၆)လကြာ တာဝန်ယူခဲ့သူ ဦးတင်ရဲဝင်းနှင့် တွေ့ဆုံမေးမြန်းထားပါသည်။

ရှမ်းပြည်နယ်(အရှေ့ပိုင်း)၏ နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးအား တရားဝင်ကုန်သွယ်မှုတိုးမြင့်လာရေး ပြည်နယ်အစိုးရက ကြပ်မတ်လုပ်ဆောင်နပြေီး လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများလည်း ရှိနေသည့် ရှမ်းပြည်နယ်(အရှေ့ပိုင်း)၏ နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေး အခြေအနေများကို ကုန်သွယ်ရေးဦးစီးဌာန ညွှန်ကြားရေးမှူးဖြစ်သူ ဦးတင်ရဲဝင်းက ပြည့်ပြည့်စုံစုံ ဆွေးနွေးထားပါသည်။

TNA ။   ။ ရှမ်းပြည်နယ်(အရှေ့ပိုင်း)ရဲ့ နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေး ပမာဏ က ရှမ်းပြည်နယ် တစ်ခုလုံးမှာရှိတဲ့ နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးရဲ့ ရာခိုင်နှုန်း ဘယ်လောက်ရှိပါသလဲ။

UTYW ။   ။ တာချီလိတ်ကုန်သွယ်ရေးစခန်း၏ ကုန်သွယ်မှုပမာဏသည် တစ်လ လေးသန်း၊ ခြောက်သန်း စတဲ့ ပမာဏလေးတွေပဲ ရှိပါတယ်။ (၁၀) သန်းမကျော်တာ သေချာတယ်။ မူဆယ်လိုနေရာမျိုးဆိုရင် တစ်လကို အမေရိကန်ဒေါ်လာ သန်းပေါင်း (၃၆၀၀)လောက်ရှိတယ်။ ဒီမှာ ရာခိုင်နှုန်းအားဖြင့် အရမ်းကို နည်းပါတယ်။

TNA ။   ။ ရှမ်းပြည်နယ်(အရှေ့ပိုင်း)မှာ ကုန်သွယ်မှုစစ်ဆေးရေးစခန်း ဘယ်နှစ်ခုနဲ့ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်နေ ပါသလဲ။ ရှမ်း/အရှေ့ရဲ့ ကုန်သွယ်မှုလမ်းကြောင်းတွေရဲ့ လက်ရှိအခြေအနေလေးတွေ သိချင်ပါတယ်။

UTYW ။   ။ ကျွန်တော်တို့ဌာနအနေနဲ့ ရှမ်းပြည်နယ်(အရှေ့ပိုင်း)မှာ မယ်ယန်းကုန်သွယ်ရေးစခန်း တစ်ခုပဲ ရှိပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ဆီကအဖွဲ့တွေကိုတော့ မိုင်းယု၊ ဝမ်ပုံနဲ့ (တာချီလိတ်-မယ်ဆိုင် ချစ်ကြည်ရေးတံတား) တံတား (၂)မှာ ထားပါတယ်။ အကောက်ခွန်နဲ့ ရဲတပ်ဖွဲ့က စစ်ဆေးပြီး ရလာတာတွေ စာရင်းတွေကို မယ်ယန်း ကုန်သွယ်ရေးစခန်းက စစ်ဆေးပါတယ်။ လိုင်စင်လည်း ဒီကပဲထုတ်ပေးပါတယ်။ မိုင်းယုကတော့ တရားဝင်ခွင့်ပြုထားတဲ့လမ်းကြောင်းမဟုတ်လို့ စစ်ဆေးရေး အဖွဲ့တွေကို စစ်ဆေးဖို့ ထားထားတာပါ။ မိုင်းယုက တရားမဝင်ကုန်သွယ်တဲ့ကားတွေသွားရင် တားဖို့ထားတဲ့နေရာပါ။ စစ်ဆေးရေးအဖွဲ့ထားရခြင်းက အဲဒီဘက်ကနေ တရုတ်ဘက်ကို ပစ္စည်းတွေ ထွက်မသွားအောင်လို့ တရားဝင်လမ်းကြောင်းကို ရောက်လာဖို့ ကျွန်တော်တို့က ခြောက်ခိုင်းတာ။ အဲဒီဘက်က ကုန်သွယ်မှုမလုပ်ဘူး။ သူခိုးသွားဖမ်းတာပဲ။ မိချင်မိတယ်။ မမိချင် မမိဘူး။ တစ်ခါတလေ လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းတွေပါလာရင် မဖမ်းရဲဘူး။ အဲဒီတော့ မိုင်းယုဆိုတာက တရားဝင်ကုန်သွယ်ရေး လမ်းကြောင်းပေါ်ရောက်လာအောင် ကျွန်တော်တို့က တွန်းခြောက်ခိုင်းနေတဲ့နေရာဖြစ်နေတယ်။ ကျိုင်းတုံရဲ့ ကုန်သွယ်မှုစာရင်းကတော့ သီးသန့်သွားတယ်။ ကျိုင်းတုံမှာတော့ မိုင်းလားက ဝင်လာတဲ့ ကုန်သွယ်မှုစာရင်း ဝင်တယ်။ အဲဒီကပဲ လိုင်စင်လုပ်ပေးတယ်။ ပုံပါကျင် မယ်ဟောင်ဆောင်ဘက်ကဖွင့်ရင် ကျွန်တော်တို့မှာ ကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းတစ်ခု ထွက်လာနိုင်တယ်။ ကျွန်တော်တို့လည်း ဖွင့်ချင်တယ်။ ဒါပေမယ့် နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးစခန်း တစ်ခုဖွင့်မယ်ဆိုရင် အခြေခံအချက်လေးတွေရှိတယ်။

နံပါတ်(၁)က သူတို့နိုင်ငံဘက်က ကျွန်တော်တို့ဆီကို ဘာပစ္စည်းတွေ ဝင်လာနိုင်သလဲ။ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံဘက်က သူတို့ဆီကို ဘာပစ္စည်းတွေ တင်ပို့နိုင်သလဲဆိုတဲ့ အဝင်အထွက်ပစ္စည်းစာရင်းတွေ ကြည့်ရတယ်။ မိုင်းတုံ၊ မိုင်းဆတ်ဘက်ကနေ ဘာပစ္စည်းတွေ ထွက်မလဲ။ သူ့ဘက်ကနေ ဘာပစ္စည်းတွေ ဝင်လာနိုင်မလဲ။

နံပါတ်(၂)အချက်က လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး။ သူ့မှာဆို တောင်ကြီးအထိ ဆက်သွယ်လို့ရတဲ့ လမ်းကြောင်းရှိတယ်။

နံပါတ်(၃)အချက်က လုံခြုံရေး။ ဒီအချက်က အရေးကြီးတယ်။ လုံခြုံမှုမရှိတဲ့ဒေသမှာ ကျွန်တော်တို့ ကုန်သွယ်ရေးစခန်းတွေ ဖွင့်လို့မရပါဘူး။ ဒီဒေသက "ဝ"တောင်ပိုင်းဒေသနဲ့ ချိတ်တယ်။ "ဝ"တောင်ပိုင်း ဒေသက ရံဖန်ရံခါ ဒီလမ်းကြောင်းတွေကို ဖြတ်တောက်ထားလေ့ရှိတဲ့အပြင် ကုန်သွယ်မှုလုပ်ရင် အခွန်ကောက်မယ်ဆိုတဲ့အခြေအနေလည်း ရှိတယ်။ ဒီတော့ အစိုးရအနေနဲ့ ဒါကို လက်ခံဖို့က ခက်တယ်။ ဒီအချက်သုံးချက်ထဲမှာ အဓိကအကျဆုံးဖြစ်တဲ့ လုံခြုံရေးအပိုင်းမှာ ဒီလမ်းကြောင်းက စိတ်မချရဘူး ဖြစ်နေတယ်။ သာမန်အားဖြင့်တော့ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး အဆင်ပြေပါတယ်။ သွားလို့ လာလို့ရတယ်။ သူ့ရဲ့သွင်းကုန်၊ ကိုယ့်ရဲ့ပို့ကုန် ထိုက်သင့် သလောက်ရှိတယ်။ တတိယအချက်ဖြစ်တဲ့ လုံခြုံရေး အခြေအနေကကျတော့ မိုင်းလားလိုပဲ "ဝ"က အခွန်ထပ်ရချင်တဲ့ သဘောရှိနေတယ်။ ဒါကို ပြည်နယ်အစိုးရ ကိုလည်း တင်ပြထားတယ်။ ဖွင့်ချင်တဲ့ဆန္ဒရှိတာတော့မှန်တယ်။ ဖွင့်ရန်သင့်/မသင့် ဆုံးဖြတ်ပါဆိုပြီးတော့ တင်ပြထားတယ်။ ပြည်ထောင်စုအစိုးရကလည်း ခွင့်ပြုမှာ မဟုတ်ဘူး။ သမ္မတ ဦးသိန်းစိန် လက်ထက်တုန်းက မိုင်းလားသည် ငါတို့နဲ့ ရင်းရင်းနှီးနှီး ဆက်ဆံလာတတ်စေ၊ တစ်ဖက်ကလည်း အခွန်တွေကို သိပ်ပြီး မတိုးစေနဲ့ဆိုပြီးတော့ ပြည်ထောင်စု အစိုးရက ရသင့်တဲ့ အခွန်ကို သူ့ကို ကောက်ခွင့်ပေးလိုက်သလို ဖြစ်သွားတယ်။ အခွန်တော့ ကောက်သွားတယ်။ သို့ပေမယ့် သူတို့သည် ကျွန်တော်တို့နဲ့ အနီးကပ် ဆက်ဆံလာတဲ့ အနေအထားတော့ မတွေ့ရဘူး။ အဲဒါမျိုး နောက်တစ်ခုကို ထပ်ပြီးခွင့်မပြုချင်ဘူး ထင်ပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ဟာ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရဲ့ လုံခြုံရေးအခြေအနေနဲ့ စဉ်းစားရမှာရှိလာရင် ဘယ်လောက်ပဲ အမြတ်ရပါစေ၊ ဘယ်လောက်ပဲ ပြည်နယ်ဖွံ့ဖြိုးနိုင်တဲ့အခွင့်အလမ်းဖြစ်ပါစေ၊ လုံခြုံရေးကို ဦးစားပေး စဉ်းစားရမယ့် အခြေအနေ ဖြစ်လာပါတယ်။

TNA ။   ။ ရှမ်းပြည်နယ်(အရှေ့ပိုင်း)မှာ တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှုပပျောက်ရေးလုပ်ဆောင်ရာမှာ လုပ်ဆောင်ရ၊ ဖြေရှင်းရခက်ခဲနေတဲ့ အပိုင်းတွေ ဘယ်နှစ်ခုလောက်ရှိပါသလဲ။

UTYW ။   ။ ကျွန်တော်တို့ ကုန်သွယ်မှုဦးစီးဌာနအနေနဲ့ ကုန်သွယ်မှုလုပ်ရင်းကနေပဲ ခုနပြောတဲ့ တရားမဝင်ဆိုတဲ့ဟာကလည်း ပါလာတာပေါ့နော်။ ကျွန်တော့်အနေနဲ့ကတော့ ကုန်သွယ်မှုဆိုတဲ့ အကြောင်းအရာကနေပဲ စပြီးဆွေးနွေးချင်ပါတယ်။ တစ်နိုင်ငံလုံးကုန်သွယ်မှုမှာ Oversea က (၈၀) ရာခိုင်နှုန်းရှိပါတယ်။ နယ်စပ်အားလုံးက (၂၀)ရာခိုင်နှုန်းပဲရှိပါတယ်။ အဲဒီတော့ နယ်စပ်ဆိုတဲ့နေရာမှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ အိန္ဒိယ၊ ထိုင်း၊ တရုတ် ဒီလေးနိုင်ငံလုံးနဲ့ ကုန်သွယ်မှုက အကျုံးဝင်ပါတယ်။ နယ်စပ် ကုန်သွယ်မှုဆိုတာနဲ့ တစ်နိုင်ငံလုံး ကုန်သွယ်မှုရဲ့ (၂၀)ရာခိုင်နှုန်းအပေါ်မှာပဲ သက်ရောက်မှုရှိတဲ့ ပမာဏဆိုတာတော့ ကျွန်တော့်ဘက်က ကနဦး ဆွေးနွေးလိုပါတယ်။ တကယ့် ပမာဏနည်းနည်းလေးပါ။ ငါးပုံတစ်ပုံလောက်ပဲ ရှိတာပါ။ ဒါက ပထမအချက်ပါ။ ဒီထဲကမှ သံလွင်အရှေ့ခြမ်း ရှမ်း/အရှေ့ရဲ့ ကုန်သွယ်မှုပမာဏကျတော့ ငါးပုံတစ်ပုံပဲရှိတဲ့ နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးရဲ့ ထပ်ပြီးသေးသွားတဲ့ အစိတ်အပိုင်း တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် သံလွင်အရှေ့ခြမ်းဒေသ ကျိုင်းတုံ၊ တာချီလိတ်ဒေသသည် ပြည်မနဲ့ အလှမ်းဝေးပါတယ်။ တရုတ်၊ ထိုင်းနိုင်ငံတို့နဲ့ နယ်စပ်ကုန်သွယ်မှု ဆက်စပ်နေပါတယ်။ ဒါပေမယ့် တရုတ်နိုင်ငံနဲ့ကျတော့ အစိုးရအချင်းချင်း တိုက်ရိုက် ဆက်ဆံမှုစနစ်မဟုတ်ပါဘူး။ ကြားထဲမှာ လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုက ကြားခံဖြစ်နေပါတယ်။ WTO (World Trade Organization)ရဲ့ သတ်မှတ်ချက်အရဆိုရင် တရားမဝင်ဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ အခွန်နှစ်ထပ်ဖြစ်လို့။ တရုတ်နိုင်ငံက ကုန်ပစ္စည်းတစ်ခု ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံကို ဝင်လာမယ်၊ မိုင်းလားကနေတစ်ဆင့်ပေါ့။ ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံက ကုန်ပစ္စည်းတစ်ခု တရုတ်နိုင်ငံကို ပြန်ထွက်မယ်။ မိုင်းလားပေါက်ကနေ တစ်ဆင့်ပေါ့။ တစ်ကယ်တမ်း WTO ရဲ့သတ်မှတ်ချက်အရဆိုရင် တရုတ်နိုင်ငံက အခွန်ကောက်မယ်။ ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံက အခွန်ကောက်မယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီမှာက အထူးဒေသ(၄)ဆိုတဲ့ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းတစ်ရပ်ရဲ့ အခွန်တစ်ရပ်က ကြားထဲမှာ ထပ်ခံနေသေးတဲ့အတွက်ကြောင့် ဒီလမ်းကြောင်းသည် WTO သတ်မှတ်ချက်နဲ့ မကိုက်ညီသော ကုန်သွယ်မှုအနေအထားဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကတော့ လက်ရှိမြပြေင်မှာဖြစ်နေတဲ့ အနေအထားပါ။ ဒါကြောင့်မို့ ဟိုအရင်အစိုးရတွေလက်ထက်မှာ မိုင်းလားလမ်းကြောင်းဆိုတာကို တရားဝင်မပေးခဲ့ဘူး။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်ကျမှ စပေးခဲ့တာ။ ဒါလည်းပဲ အဲဒီတုန်းက တက်လာတဲ့အစိုးရက သံလွင်အရှေ့ခြမ်းမှာ အနည်းနဲ့အများ အထောက်အပံ့လေးပိုရလာအောင်၊ တစ်ဖက်ကလည်း လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းတွေ အနေနဲ့ ပြည်ထောင်စုအစိုးရနဲ့ နီးကပ်စွာ ဆက်ဆံတတ်လာအောင်ဆိုပြီးတော့ ရည်မှန်းချက်နှစ်ရပ်ကြောင့်သာ နိုင်ငံတကာအဆင့်နဲ့ မကိုက်ညီတဲ့ ကုန်သွယ်မှုလမ်းကြောင်းကို ပေးခဲ့လို့ သွားနကြေတာ။ တစ်ကယ်တော့ သတ်မှတ်ချက်နဲ့မညီဘူး အခွန်သုံးထပ်နဲ့ ဖြစ်နေတယ်။

တာချီလိတ်နဲ့ အခု ကျိုင်းလပ်ကနေတစ်ဆင့်သွားမယ့် လာအိုနဲ့ကျတော့ နိုင်ငံတကာ သတ်မှတ်ချက်တွေနဲ့ ညီပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံ အခွန်တစ်ရပ်နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့အခွန်တစ်ရပ်၊ လာအိုနိုင်ငံနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အခွန်နဲ့ ဆိုတော့ ကိုက်ညီပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျိုင်းလပ်မှာကျတော့ လာအိုနိုင်ငံနဲ့ MOU မထိုးရသေးဘူး။ ဘာလို့ မထိုးရသေးတာလဲဆိုတော့ လာအိုနဲ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ကြားမှာ တံတားဆောက်ထားတဲ့နေရာမှာ နယ်နိမိတ်ပြဿနာ ကျန်နေတဲ့အတွက်ကြောင့်ပါ။ အဲဒီနယ်နိမိတ်ပြဿနာကို နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ဦးဆောင်ပြီး ဖြေရှင်းနေတာ ၂၀၁၆ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလကမှ ပြီးသွားတယ်။ ဒီတော့ ပြည်ထောင်စု အစိုးရအဖွဲ့ရုံးကို နယ်နိမိတ်သတ်မှတ်ထားချက်ကို တင်ပြထားဆဲပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ပြည်ထောင်စု အစိုးရအဖွဲ့ရုံးက သဘောတူညီပြီဆိုတော့ ကျွန်တော်တို့က နှစ်နိုင်ငံကုန်သွယ်မှုသဘောတူစာချုပ်က ဆက်ထိုးရမှာ။ ဒါကြောင့် ကျွန်တော်တို့က လာအိုနိုင်ငံနဲ့ တံတားကတော့ တည်ဆောက်ပြီးသွားတယ် တရားဝင်ကုန်သွယ်မှုကတော့ လုပ်မရသေးဘူး။ သိပ်မကြာခင်တော့ ရပါမယ်။ ဒါက လာအိုနဲ့အပိုင်း တရုတ်နဲ့အပိုင်း။ ထိုင်းနိုင်ငံနဲ့အပိုင်းကျတော့ တာချီလိတ်သည် တရားဝင်ကုန်သွယ်မှုအပိုင်းလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ တရားဝင် ဝင်ထွက်ရာလမ်းကြောင်းအဖြစ်လည်း သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ အဲဒီတော့ နိုင်ငံခြားသားတွေကလည်း တရားဝင်ဗီဇာ၊ ပတ်စ်ပို့နဲ့ ဝင်ထွက်လို့ရတယ်။ တခြားတတိယနိုင်ငံတွဖြေစ်တဲ့ အမေရိကတို့ ဥရောပလူတွေ ဒီကနေ ဝင်လို့ရသလို တာချီလိတ်ကနေ ပြန်ထွက်လို့လည်း ရပါတယ်။ အမေရိကန်နိုင်ငံသားတစ်ယောက်က ရန်ကုန်လေဆိပ်ကနေ ဗီဇာနဲ့ဝင်လာတယ်။ တာချီလိတ်ကနေ ပြန်ထွက်မယ် ဆိုရင်လည်း အိုကေတယ်။ အမေရိကန်နိုင်ငံသားတစ်ယောက်သည် တာချီလိတ်ကနေ ဗီဇာနဲ့ ဝင်လာမယ်။ ရန်ကုန်ကနေ ပြန်ထွက်မယ်ဆိုရင်လည်း အိုကေတယ်။ ဒီကနေ တရားဝင် ဝင်ထွက်လမ်းကြောင်းအပြင် တရားဝင်ကုန်သွယ်မှုပြုတဲ့ လမ်းကြောင်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီနိုင်ငံဘက်မှာ ကန့်သတ်ချက်က ဘာလဲဆိုတော့ သံလွင်အရှေ့ခြမ်းဒေသသည် မြန်မာနိုင်ငံ အတွင်းပိုင်း အဓိကဈေးကွက်တွဖြေစ်တဲ့ ရန်ကုန်၊ မန္တလေးနဲ့ အလှမ်းဝေးတဲ့အခါကျတော့ သယ်ယူပို့ဆောင်စရိတ်တွေ ကြီးတယ်။ ဒီတော့ ထိုင်းနိုင်ငံက ပစ္စည်းတွေသည် မြဝတီ၊ မဲဆောက်ကနေ အများစုဝင်တယ်။ ဒီကနေ ဝင်မယ်ဆိုရင် ဟိုဘက်က မြဝတီလမ်းကြောင်းက စရိတ်ကို မယှဉ်နိုင်ဘူး။ ဒီတော့ တာချီလိတ်သည် တရားဝင်ကုန်သွယ်မှုစခန်းဖြစ်နေတာ မှန်ပင် မှန်သော်ငြားလည်း နယ်မြေဒေသအခြေအနေတွေအရ သံလွင်အရှေ့ခြမ်းမှာရှိသော ကျိုင်းတုံ၊ တာချီလိတ်က နယ်မြေခံတွေ အတွက်ပဲ အကန့်အသတ်နဲ့ ဖြစ်နေတာ။ ဆိုလိုချင်တာကတော့ ပမာဏက နည်းတယ်။ အကုန်လုံး ပြန်ခြုံငုံပြီး ပြောရရင်တော့ တစ်နိုင်ငံလုံး၏ ငါးပုံတစ်ပုံသာရှိတဲ့ ကုန်သွယ်မှုပမာဏမှာ တာချီလိတ်သည် ပိုပြီးတော့ သေးတဲ့ အစိတ်အပိုင်း တစ်ခုပဲဖြစ်နေတယ်။ ဒီဒေသတွေရဲ့ ပထဝီအနေအထားအရ အဓိကဈေးကွက်တွဖြေစ်တဲ့ ရန်ကုန်၊ မန္တလေးနဲ့ အလှမ်းဝေးတာကြောင့် ဖြစ်တယ်။

TNA ။   ။  ဒီဘက်ရဲ့ နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးဟာ ဒေသတွင်းကုန်သွယ်ရေးအဆင့်လောက်ပဲရှိတယ်လို့ အခုပြောသွားတဲ့ အထဲမှာ သိရပါတယ်။ ဒီဒေသတွင်းရဲ့ ကုန်သွယ်ရေးအနေအထားမှာ တရားမဝင် ကုန်သွယ်မှုတွေလည်း ရှိနေတယ်ဆိုတာ သိရတော့ ဒါက ဘာကြောင့်ပါလဲ။ ချမှတ်ထားတဲ့ မူဝါဒ၊ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေနဲ့ ဒေသအခြေအနကြေားမှာ အကောင်အထည်ဖော်ရတာ ခက်ခဲနေတာတွေများ ရှိပါသလား။

UTYW ။   ။ တာချီလိတ်ရဲ့ နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးဟာ မှတ်တမ်းတွေအရ ၂၀၀၆ ခုနှစ်မှာ စတာပါ။ ကျွန်တော် နှစ်ပိုင်းခွဲပြောပါမယ်။ တစ်ပိုင်းကတော့ တာချီလိတ်၊ ကျိုင်းတုံ သံလွင်အရှေ့ခြမ်းနဲ့ ပတ်သက်တာပါ။ နောက်တစ်ပိုင်းကတော့ တစ်နိုင်ငံလုံးနဲ့ ပတ်သက်တာပါ။ သံလွင်အရှေ့ခြမ်းဒေသသည် ရှမ်း၊ လားဟူ၊ အာခါ၊ ဝ စတဲ့ တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုတွေ အများစုနေတဲ့ နေရာဒေပါ။ ဒီဒေသတွေသည် ကျွန်တော်တို့ မမွေးခင်ကတည်းက ထိုင်းနိုင်ငံ၊ တရုတ်နိုင်ငံတို့နဲ့ ကူးလူးဆက်နွှယ်နကြေတယ်။ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ တာချီလိတ်ကုန်သွယ်ရေးစခန်းသည် ၂၀၀၆ ခုနှစ်မှ တရားဝင်ကုန်သွယ်ရေးစခန်းအဖြစ် စလာတာ။ သူတို့ မိရိုးဖလာအရ ဒီကုန်သွယ်ရေးစခန်းကြီး မရှိခင်ကတည်းက ထိုင်းနိုင်ငံ၊ တရုတ်နိုင်ငံတို့နဲ့ ကုန်သွယ်ရေးစခန်းတွေ လုပ်ခဲ့ကြတာဖြစ်တော့ ၂၀၀၆ ခုနှစ်မှာ ဒီစခန်းကြီးပေါ်လာတယ်။ နိုင်ငံတော်ကို အခွန်အခတွေ ပေးရမယ်ဆိုတဲ့အလေ့အကျင့်ကို သူတို့သည် ချက်ချင်းလက်ခံနိုင်ဖို့ နည်းနည်းလေး ခက်လာတယ်။ သူတို့အရင်ကလည်း ဒီလိုပဲ ကုန်သွယ်မှုတွေလုပ်လာတယ်။ အခုကျမှ ဒီပစ္စည်းက တရားဝင်တယ်။ တရားမဝင်ဘူး။ ဒီပစ္စည်းက အခွန်ဒီလောက်ဆောင်ရမယ်။ ဒီပစ္စည်းကတော့ တင်သွင်းခွင့် မရှိဘူးစတဲ့ ကန့်သတ်ချက်တွေ ရှိလာတာကိုး။ ရိုးသားတဲ့တိုင်းရင်းသားတွေအနေနဲ့ ဒါတွေကို ချက်ချင်းလက်ခံနိုင်ဖို့ခက်နေတာက ကျွန်တော်တို့အတွက် ကန့်သတ်ချက်ဖြစ်လာတယ်။ ဒုတိယအချက်ကတော့ တစ်နိုင်ငံလုံးမှာရှိတဲ့ တခြားကုန်သွယ်ရေးတွေလိုပါပဲ။ ပစ္စည်းကို ဈေးသက်သက် သာသာနဲ့ ဝယ်ပြီး အမြတ်များများရအောင် ရောင်းချင်ကြတာ။ အဲဒီတော့ ပစ္စည်းတစ်ခုကို ဝယ်လာတယ် တစ်ကျပ်၊ အစိုးရကို တစ်မတ်ပေးရမယ်ဆိုရင် သူတို့ပြန်ရောင်းတဲ့အခါမှာ ဒီအခွန်ကိုပါ ခုနှိမ်ပြီး ရောင်းရတဲ့ အခါကျတော့ အမြတ်နည်းလာတယ်။ ဒီတော့ အခွန်မပေးတော့ဘဲ ရတဲ့နည်းလမ်းနဲ့ ကျော်သွားမယ်။ အမြတ်များများပြန်ယူမယ်ဆိုတာ ဒါက တစ်နိုင်ငံလုံးမှာ ကြုံတွေ့နေရတဲ့အချက်ပါ။ အဲဒီ အချက် နှစ်ချက်ကြောင့် ဒီဘက်မှာတော့ အရာရာအားလုံးသည် အခွန်အခထမ်းဆောင်ပြီးမှ တရားဝင်သွားဖို့ရာမှာ ဖြစ်နေတဲ့ အခက်အခဲပါ။ နောက် တတိယအချက် တချို့ပစ္စည်းတွေ ဒီမှာ တင်သွင်းခွင့်မရှိဘူး။ ဥပမာ - အရက်၊ ဘီယာ၊ စီးကရက်။ ဒါပေမယ့် ဒီဘက်မှာ ဒါတွေက မကင်းကြဘူး။ ရိုးရာပွဲတွေ၊ ကောက်သစ်စားပွဲ၊ မီးပုံပွဲ၊ ဧည့်ခံပွဲတွေ စတာတွေမှာ အရက်တို့ ဘီယာတို့ ခေါင်ရည်တို့က မကင်းကြဘူး။ ဒီဘက်ဒေသမှာ စပါးအရက်၊ ပြောင်းအရက်စတာတွေက ရွာနေရာတိုင်းမှာ ရှိနေတာပဲ။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံဥပဒေအရ အရက်သည် တရားမဝင်ဘူး တင်သွင်းခွင့် မပေးဘူးလို့ ပြောလိုက်တဲ့အချိန်မှာ ပိုဆိုးတာပေါ့။ ဒီလိုဟာမျိုးတွေကြောင့် သူတို့အနေနဲ့ တရားဝင်လိုက်နာဖို့ အခက်အခဲလေးတွေ ရှိလာတယ်။ အခြေခံအားဖြင့်တော့ ရိုးသားတယ်။ အစိုးရဌာနတွေရဲ့ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေကို သေချာမသိဘူး။ နေတာကလည်း တောင်ပေါ်ဒေသတွေမှာ နကြေတယ်။ မိရိုးဖလာအားဖြင့်လည်း ဟိုဘက်နိုင်ငံက ပစ္စည်းတွေကို ဒီဘက်သယ်နဲ့ ကူးလူးပြီးနေလာကြတယ်။ ၂၀၀၆ ခုနှစ်နောက်ပိုင်းမှ အခွန်ကိစ္စတွေ စတာတွေ ပေါ်လာတော့ ဒါကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်နားလည် သဘောပေါက်မှု မရှိခြင်းသည်လည်း တရားဝင်ကုန်သွယ်မှုလမ်းကြောင်းပေါ်ကို ရောက်ဖို့ဆိုတဲ့နေရာမှာ ဒေသက တိုင်းရင်းသားတွေနဲ့ ကျွန်တော်တို့နဲ့ကြားမှာ အဓိကကျတဲ့ အခက်အခဲတစ်ခုပေါ့။

နောက်တစ်ခုကတော့ ကုန်သည်လုပ်ငန်းရှင်တွေ။ သူတို့တွေကတော့ ပညာတတ်တွဖြေစ်တယ်။ ကုန်သွယ်မှုလုပ်ငန်းတွေကို သိတယ်။ နိုင်ငံတကာမှာလည်း သွားလာနေတော့ အတွေ့အကြုံတွေရှိတယ်။ အစိုးရကို အခွန်ဆောင်ရမယ်ဆိုတာလည်း သိတယ်။ ဒါပေမယ့် အမြတ်များများလိုချင်တော့ အစိုးရကို အခွန်ရှောင်ဖို့ နည်းလမ်းပေါင်းစုံနဲ့ကြိုးစားတယ်။ ကြိုးစားတဲ့နည်းလမ်းတွေကတော့ အများကြီးပေါ့။ တင်သွင်းခွင့်မရှိတဲ့ပစ္စည်းတွေကို ခိုးဝှက်ဖုံးကွယ်ပြီးတော့ တခြားလမ်းကြောင်းတွေကနေ ပတ်ပြီး သွင်းတာတွေလည်းရှိတယ်။ တင်သွင်းခွင့်ရှိတဲ့ ပစ္စည်းမှာတောင် (၁၀၀)ပဲအခွန်ဆောင်ပြီး (၂၀၀)လောက် သယ်တာမျိုး လုပ်လာတယ်။ ဒီထက်ပိုပြီး အဆင့်မြင့်လာတဲ့အခါကျတော့ အင်္ကျီပိတ်စကို နမူနာ ပြမယ်ဆိုရင် ဈေးသက်သာတဲ့ပိတ်စကို ဂျူတီပြတယ်။ ခပ်ပေါပေါ ပိတ်စကို အခွန်ဆောင်ပြပြီး ပိုကောင်းတဲ့ပိတ်စတွေ တင်သွင်းသွားတာတွေရှိတယ်။ ဒီလိုပုံစံနဲ့ လုပ်နကြေတဲ့ အုပ်စုတွေလည်းရှိတယ်။
ဒါကတော့ ပထမအခက်အခဲသည် တိုင်းရင်းသားတွေ နယ်မြေခံတွေနဲ့ ကျွန်တော်တို့ကြားမှာ ဖြစ်နေတဲ့ အခက်အခဲ။ ဒုတိယ အခက်အခဲသည် သိပြီးတော့ နိုင်ငံတကာနဲ့လည်း ဝင်ဆံ့နပြေီးတော့ ကုန်သွယ်မှု လုပ်နကြေတဲ့ ကုန်သည်များနဲ့ကြားမှာ ဖြစ်နေတဲ့အခက်အခဲ။ ဒီလိုမျိုးတွေသည် တစ်နိုင်ငံလုံးမှာ ကြုံနေရတဲ့အခက်အခဲ။ ဒါတွေက ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံမှာ တရားဝင်ကုန်သွယ်မှုလမ်းကြောင်းပေါ်ရောက်ဖို့ ကြုံနေရတဲ့ အခက်အခဲတွေပဲ။ အချုပ်အားဖြင့် ပြောရရင် ရိုးသားပြီး မသိလို့ချိုးဖောက်မိလို့ ဖြစ်ရတဲ့ အခက်အခဲတစ်ခု၊ ဒုတိယကတော့ သိရဲ့သားနဲ့ ဝိသမလောဘကြောင့် အစိုးရကို ပေးသင့်ပေးထိုက်တဲ့ အခွန်တွေကို မပေးလိုလို့ ရှောင်လွှဲတာက နံပါတ်နှစ်။ ရန်ကုန်ဆိပ်ကမ်းအပါအဝင် ကျန်တဲ့ ကုန်သွယ်မှု လမ်းကြောင်းတွေမှာလည်း ဒီလိုအခက်အခဲတွေ ဖြစ်နကြေတယ်။ ရန်ကုန်ဆိပ်ကမ်းအပါအဝင် ကျန်တဲ့ နေရာတွေမှာကျတော့ ပထမအခက်အခဲက နည်းသွားပြီ။ ရိုးသားပြီး မသိလို့ဆိုတာထက် မရိုးသားတဲ့ အုပ်စုက ပိုများသွားပြီ။ ဒီဘက်တွေမှာတော့ ရိုးသားပြီး မသိလို့ဆိုတဲ့အုပ်စုက ပိုများတယ်။ ရန်ကုန် ဆိပ်ကမ်း၊ ရန်ကုန်လေဆိပ်၊ မန္တလေးတို့၊ မူဆယ်တို့လိုကျတော့ သိတယ်။ ဒုတိယဖြစ်စဉ်များလာတယ်။ အမြတ်များများရချင်လို့ အစိုးရဆီကို အခွန်ရှောင်တာက ပိုများတယ်။ ဒီလိုနေရာမျိုးမှာ ကုန်သွယ်မှု လုပ်နေတဲ့သူတွေဟာ ကုန်သွယ်မှုလုပ်ငန်းဆိုင်ရာလည်း ကျွမ်းကျင်တယ်။ အရင်းအနှီးနဲ့ နိုင်ငံတကာနဲ့ ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်ရာမှာလည်း ကြီးမားတဲ့သူတွဖြေစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် ရန်ကုန်ဆိပ်ကမ်းလိုမျိုးမှာ ကွန်တိန်နာထဲက သစ်တွေ တန်ချိန်ထောင်နဲ့ချီမိတာကို ကြည့်လေ။

TNA ။   ။ ဒီမှာ တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှုဖြစ်ရတဲ့အကြောင်းရင်းက မသိနားမလည် ချိုးဖောက်မိတာလည်းရှိတယ်။ သိနားလည်ပေမဲ့ အခွန်ရှောင်တာကြောင့်လည်း ရှိတယ်လို့ဆိုတော့ ရှမ်း/အရှေ့ဒေသမှာ မိရိုးဖလာ ကုန်သွယ်မှုလုပ်ကြတာနဲ့ ကုန်သည်တွေရဲ့ ကုန်သွယ်မှု ဘယ်ဟာက ပိုများပါသလဲ။

UTYW ။   ။ ရှမ်း/အရှေ့မှာတော့ မိရိုးဖလာတစ်နိုင်တစ်ပိုင်ကုန်သွယ်ကြတာနဲ့ ကုန်သည်တွေ ကုန်သွယ်မှုလုပ်တာ မျှတယ်လို့ ပြောရမယ်။ ဒါပေမယ့် ကုန်သွယ်မှုလုပ်ငန်းကို လုပ်တဲ့သူတွေက တိုင်းရင်းသားဒေသခံတွေ ကုန်သွယ်မှုလုပ်တဲ့ ပမာဏထက်တော့များတယ်။ ဒီမှာ မိရိုးဖလာ တစ်နိုင်တစ်ပိုင်လို့ ကျွန်တော်ပြောချင်တာက ကိုယ့်အိမ်ဆိုင်လေးမှာ ရောင်းဖို့ သုံးဘီးနဲ့ ဆမ်လော့ လိုမျိုးလေးတွေနဲ့ ဘတ်စ်ကားတွေနဲ့ တစ်ပိုင်တစ်နိုင်ဝယ်ပြီး ရောင်းနေတဲ့ ဒီမှာရောင်းတဲ့သူ၊ မိုင်းဖြတ်မှာ ရောင်းနေတဲ့သူ၊ ကြားထဲက ရွာလေးတွေမှာ ရောင်းနေတဲ့သူတွေကို တစ်ပိုင်တစ်နိုင် ဒေသခံ အိမ်ဆိုင်ဖွင့်နေတဲ့သူတွေကို ကျွန်တော်ဆိုလိုတာ။ တစ်ခါတလေကိုယ့်အိမ်သုံးဖို့ ဝယ်တာလည်း ရှိနိုင်တယ်။ မျှတယ်လို့ပြောတာက အရေအတွက်အရ ပြောတာ။ ကုန်သွယ်မှုပမာဏနဲ့ တွက်ရင် သူတို့က ကြက်ဥဘဲဥ၊ အိမ်သုံးပစ္စည်း၊ စားသောက်ကုန်လောက် သယ်တာ။ ပမာဏများများသယ်နေတဲ့ ကုန်ကားတွေနဲ့ သယ်နေတဲ့ ကုန်သွယ်သူတွေကတော့ သိတဲ့သူတွေက ပိုများပါတယ်။

TNA ။   ။ နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးမှာ တစ်ပိုင်တစ်နိုင်တင်သွင်းခွင့် (ITC)ကတ်နဲ့ တင်သွင်းခွင့်လည်း ပြုထားတာဆိုတော့ စောစောကပြောတဲ့ တစ်ပိုင်တစ်နိုင် တင်သွင်းသူတွေက မသိနားမလည်သူ များတယ်ဆိုတော့ ဒီ ITC နဲ့ တင်သွင်းသူတွေမှာ ဒီလိုပြဿနာဖြစ်နေတာပါလား။
UTYW။ မဟုတ်ဘူးခင်ဗျ။ တစ်ပိုင်တစ်နိုင်တင်သွင်းခွင့် (ITC)ကတ်ကို မလုပ်တဲ့သူတွေ ရှိတယ်။ ITC ကတ်နဲ့ တင်သွင်းရမယ်ဆိုတဲ့ ကုန်သွယ်မှုသဘောကို နားလည်ပြီး ကတ်ပြားကြီးလာလုပ်ပြီး တင်သွင်းနေတဲ့သူကို ကုန်သွယ်မှုကို နားလည်သူလို့ ပြောရမယ်။ ဥပမာ ဒီနားမှာရှိတဲ့ တာလေက အိမ်တစ်အိမ်က တာချီလိတ်ကို အလည်လာတယ်။ ပြန်လာရင် သူ့အိမ်မှာသုံးဖို့အတွက် ပစ္စည်း သယ်သွားမယ်။ အဲဒီမှာ သာမန်တစ်နိုင်တစ်ဆွဲဆိုတဲ့ ကြက်ဥဆယ်လုံး၊ ဆယ့်ငါးလုံးသယ်တာ ပြဿနာမရှိဘူး။ ဒါပေမယ့် အိမ်သုံးဆိုပြီးတော့ (၅၀၀)၊ (၁၀၀၀) သယ်လာရင်တော့ ဒီမှာ အကောက်ခွန်နဲ့ စကားပြောနေရပြီ။ သူတို့အမြင်မှာတော့ တာချီလိတ်က ဈေးသက်သာလို့ တာလေမှာသုံးဖို့ဝယ်ပါတယ်လို့ ပြောကောင်းပြောမယ်။ ဒါပေမယ့် အကောက်ခွန်ဌာနအမြင်မှာတော့ သာမန် တစ်နိုင်တစ်ဆွဲထက် ပိုတဲ့အတွက် အခွန်ဆောင်သင့်တယ်လို့ မြင်မယ်။ ဒီလိုဟာမျိုးတွေကို ပြောတာပါ။ ITC ကတ် လုပ်ရန်ကို နားမလည်သော၊ သူတို့သည် ကုန်သွယ်နေသောသူ မဟုတ်တဲ့အတွက်လည်း ဖြစ်ကောင်းဖြစ်မယ်။ ဘယ်လိုအကြောင်းကြောင့် ဖြစ်ဖြစ် တစ်နိုင်တစ်ဆွဲပမာဏထက်များရင် အခွန်ကောက်ကို ကောက်ရမယ် ဆိုတာလည်းရှိတယ်။ ဒီတော့ တစ်နိုင်တစ်ဆွဲဆိုတာကို ဘယ်လိုသတ်မှတ်မလဲဆိုတာ သူတို့နဲ့ ကျွန်တော်တို့ကြားမှာ စကားက ပြောနေရပြီ။

TNA ။   ။ အခုလိုမျိုး ဒေသခံတွေနဲ့ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ တစ်နိုင်တစ်ဆွဲပြဿနာကို ဘယ်လိုမျိုး ဖြေရှင်းနေပါသလဲ။ ဥပမာ ဒေသအတွက် သင့်လျော်တဲ့ သတ်မှတ်မှုတစ်ခုခုကို ချမှတ် လုပ်ဆောင်ပေးတာမျိုးပေါ့။ ဘယ်လိုနည်းလမ်းသုံး ဖြေရှင်းနေပါသလဲ။

UTYW ။   ။ ကျွန်တော်တို့ကတော့ ဒီမှာဘာလုပ်ပေးလိုက်သလဲဆိုတော့ ကိုယ်နဲ့လက်လှမ်းမီသလောက် ဥပမာ တာလေမှာဆိုရင် အိမ်ဆိုင်ဘယ်နှစ်ဆိုင်ရှိသလဲစတဲ့ မြပြေင်စာရင်းတွေကို လိုက်ကောက် လိုက်တယ်။ ဒီထဲကမှ ဆိုင်အရွယ်အစားတွေကို ခွဲခြားသတ်မှတ်ထားလိုက်တယ်။ သူတို့ပစ္စည်းသယ်လာရင် တစ်နိုင်တစ်ဆွဲပမာဏထက် ပိုနေရင် ဘယ်ဆိုင်ကလဲဆိုတာ ပြန်စစ်လိုက်တယ်။ ဒီဆိုင်ကပါဆိုရင် ဆိုင်က ကြီးလား သေးလား အလတ်လားဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ စာရင်းမှာ လာပေါ်တယ်။ အဲဒီအပေါ်မူတည်ပြီး ဒါကတော့ဖြင့် သယ်ပါ။ ဒါကတော့ဖြင့် ခင်ဗျားဆောင်သင့်ပါတယ်ဆိုတာမျိုးနဲ့ပဲ ဖြေရှင်းပေးရတာမျိုးပေါ့။ လှေနံဓားထစ်တော့ ပြောလို့မရဘူးပေါ့။ သူတို့နဲ့ ဆွေးနွေးကြည့်ရတယ်။ ဒါလေးတော့ သယ်ပါ။ ဒါလေးတော့ ဂျူတီဆောင်ပါဆိုတာမျိုးနဲ့ သူတို့နဲ့ ညှိနှိုင်းရတဲ့ နည်းလမ်းသုံးရတယ်။

TNA ။   ။  ဒီဘက်မှာ ကုန်သွယ်မှုစခန်းဖွင့်တဲ့ကာလက အခုဆိုရင် ဆယ်နှစ်အတွင်းမှာ ရောက်နပြေီဆိုတော့ တရားဝင်ကုန်သွယ်ရေးဖြစ်ဖို့အတွက် အကောင်အထည်ဖော်ရာမှာ အရင်ကထက် တိုးတက်လာတဲ့ အခြေအနေ၊ အခုချိန်ထိ အကောင်အထည်ဖော်ရခက်နေဆဲဆိုတဲ့ အခြေအနေတွေ ဘယ်လိုရှိပါသလဲ။

UTYW ။   ။ ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံမှာ ဒီနေ့အထိ ကြုံနေရတဲ့အားနည်းချက်က လုပ်လို့ရတဲ့အခြေအနေထိ စောင့်ကြည့်ကြတာပေါ့နော်။ လုပ်လို့မရတော့ရင်လည်း လုပ်လို့ရတဲ့အခြေအနေထိ ရပ်ပြီး စောင့်နကြေတာပေါ့။ ရတာနဲ့ ပြန်လုပ်ကြတယ်။ ဒီဘက်မှာဆို မိုဘိုင်းနဲ့ ကျွန်တော်စပြီး တာဝန် ထမ်းဆောင်တဲ့ ကာလမှာဆို အဲဒီခေတ်က လူကြီးတွေနာမည်အကုန်သုံးပြီး ကျော်လွှားဖို့ ကြိုးစားကြတယ်။ ဝန်ထမ်းတွေအပေါ် ဖိအားပေးဖို့ ကြိုးစားတယ်။ ငါ့ကိုတော့လုပ်တယ်။ သူ့ကိုတော့ မလုပ်ဘူး ဆိုတာမျိုးတွေနဲ့ ခြေလှမ်းညှိလာတယ်။ စစ်ဆေးတဲ့သူဆိုတာ တွေ့ရင်တော့ ဖမ်းမှာပေါ့။ မတွေ့ရင်တော့ လွတ်သွားတာ ရှိကောင်းရှိမှာပေါ့။ အဲဒီအခက်အခဲကို သူတို့အနေနဲ့ နားလည်ဖို့ခက်ခဲတဲ့အပြင် သူတို့သည် လူကြီးတွေနာမည်သုံးပြီး သူတို့သည် ဒီလူကြီးတွေနဲ့ခင်တယ်။ ဒီလူကြီးတွေနဲ့ ပြောမယ်ဆိုမယ်ဆိုတဲ့ ဟာတွေပါ ကျွန်တော်တို့သည် ကြုံခဲ့ရတယ်။ အဲဒီတော့ ဒါကိုကြောက်ပြီးတော့ မလုပ်ဘဲနေမယ်ဆိုရင်လည်း ကျွန်တော်တို့အနေနဲ့ ဒါကို ဘာမှမလုပ်ဘဲနေရုံပဲရှိမယ်။ အဲဒီတော့ ပြောပါ။ အသိပေးပါ။ တိုင်ပါ။ ကျွန်တော်တို့ကတော့ ကျွန်တော်တို့ လုပ်စရာရှိတာလုပ်ပါမယ်ဆိုတဲ့ ပုံစံမျိုးနဲ့ပဲ ဖြေရှင်းရတယ်။ သက်ဆိုင်ရာ လူကြီးတွေကလည်း လုပ်ထုံးလုပ်နည်းနှင့်အညီ ဆောင်ရွက်ရန်ဆိုတဲ့မှတ်ချက်မျိုးပဲ ပေးပါတယ်။ အဲဒီလို လူကြီးတွေကို သုံးပြီးလုပ်ခဲ့တဲ့ ဖြစ်စဉ်တွေကို ကြုံခဲ့ရပါတယ်။ အခုလို လူကြီးတွေနာမည်သုံးမရတဲ့ ခေတ်ရောက်တော့ အဲဒီအသံတွေ ပျောက်သွားပြန်ရော။ တစ်သမတ်တည်းတော့ ဒီလိုတော့ လမ်းကြောင်းပြောင်းသွားပြီလို့ ပြောဖို့ခက်တယ်။ နိုင်ငံတော်ကို ထိုက်သင့်တဲ့အခွန်အခပေးပြီးတော့ ကုန်သွယ်မှုပြုရမယ်ဆိုတဲ့အသိကိုတော့ အရင်ကထက်ပိုပြီး သိလာပါတယ်။

TNA ။   ။ အခုလတ်တလောမှာ ITC ကတ်လုပ်ပေးရတဲ့အနေအထားက တိုးသွားလား။ လျော့သွားပါသလား။

UTYW ။   ။ ITC ကတ်ထုတ်ပေးရတာ လျော့သွားပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကတ်မရှိဘဲနဲ့လည်း သွင်းလို့ရနေတဲ့လမ်းကြောင်းတွေ ရှိနေတယ်လို့ သိရပါတယ်။ အစိုးရအကူးအပြောင်းမှာ ဖမ်းဆီးစစ်ဆေးမှု အရမ်းနည်းသွားပါတယ်။ စစ်ဆေးရေးစခန်းတွေ ဖြုတ်လိုက်တာ မနေ့တစ်နေ့ကမှ ပြန်ဖွင့်ပါတယ်။ သိသာထင်ရှားတာကတော့ သိန်းနီဘက်က ရေပူပြန်ဖွင့်လိုက်တာ မကြာသေးပါဘူး။ မြဝတီ လမ်းကြောင်းကဆိုရင် မရမ်းချောင်။ ဒါတွေက ဟိုးအရင်အစိုးရ ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဇွန်လမှာ ကျွန်တော်တို့ ဖြုတ်ပေးလိုက်ရတဲ့စခန်းတွေပါ။ အဲဒီတုန်းက ဒေါက်တာစိုင်းမောက်ခမ်းဆီကနေ ဒီဟာတွေဟာ ကုန်သွယ်ရေးအတွက် အဟန့်အတားဖြစ်စေပါတယ်။ ဖြုတ်လိုက်ပါဆိုတဲ့ ညွှန်ကြားချက်နဲ့ ကျွန်တော်တို့ ဖြုတ်ပေးလိုက်ရတဲ့ စခန်းတွေပါ။ အဲဒီတုန်းကတော့ ပြည်ထဲရေးအပါအဝင်ကပေါ့ တင်ပြတာက ဒီစခန်းတွေဟာ အရှေ့မြောက်ဒေသက မူးယစ်ဆေးဝါးကိစ္စတွေ၊ လက်နက်ခဲယမ်းကိစ္စတွေအတွက် စိစစ်တဲ့လုပ်ငန်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီဟာတွေကို ပြန်ပြီးစိစစ်ဆောင်ရွက်သင့်ပါတယ်ဆိုတာ တင်ပြဆွေးနွေးခဲ့ကြပေမယ့် မရလိုက်ဘူး။ အဲဒီစခန်းတွေ ဖြုတ်လိုက်ပြီးတဲ့အခါမှာ အစစ်အဆေး အတော်နည်းပါးစွာနဲ့ ဝင်ရောက်လာပါတယ်။ ဒီနောက်ပိုင်းမှာ မူးယစ်ဆေးအပါအဝင် လက်နက်ခဲယမ်း ကိစ္စတွေမှာ အရင်က မမိဘူးတဲ့ မူးယစ်ဆေးတွေ ကွန်တိန်နာလိုက်မိတဲ့ကိစ္စတွေ၊ ပါဂျဲရိုလို လူစီးကားတွေနဲ့ လက်နက်ခဲယမ်းတွေ သယ်လာပြီး တမူးတို့ဘက်မှာ သွားမိတဲ့ဖြစ်စဉ်တွေ တွေ့လာရတာပါ။ လက်နက်ခဲယမ်းနဲ့ မူးယစ်ဆေးတောင် ဒီလိုသယ်နပြေီပဲ ITC ကတ်နဲ့သယ်မယ့်ကုန်အတွက်က ပိုလွယ်တာပေါ့။ အဲဒီတော့ ITC ကတ်မလုပ်လည်း သယ်လို့ရနေမှတော့ အချိန်ကုန်ခံပြီး ဘယ်သူလုပ်တော့မှာလဲ။ တချို့ဆို ကတ်တော့လုပ်ထားတယ်။ ကုန်ပစ္စည်း မသယ်တော့ဘူး။ ၂၀၁၂ နောက်ပိုင်းကတည်းက ကျသွားတာပေါ့။ အစစ်ဆေးနည်းသွားတဲ့အတွက် ကတ်နဲ့ကုန်သွယ်တာလည်း နည်းသွားတယ်လို့ သုံးသပ်ပါတယ်။

TNA ။   ။ ကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းမှာ လမ်းဂိတ်ကြေးကောက်တာမျိုး အဖွဲ့အစည်းအသီးသီးက ကောက်ခံနေတာမျိုးကို ဘယ်အဖွဲ့တွေက ကောက်ခံနေတာပါလဲ။

UTYW ။   ။ အဲဒါတွေက ကျွန်တော်တို့ဆီမှာ စစ်တမ်းကောက်ထားတာတွေရှိတယ်။ မြဝတီကနေ ရန်ကုန် အမှတ်(၃)လမ်းဆုံအထိရောက်အောင် လမ်းကြောင်းမှာ စစ်ဆေးနေတဲ့အဖွဲ့တွေက ကရင်ပြည်နယ်မှာ (၅)ဖွဲ့၊ မွန်ပြည်နယ်မှာ (၄)ဖွဲ့၊ ပဲခူးတိုင်းအတွင်းမှာ (၂)ဖွဲ့ကနေ (၃)ဖွဲ့၊ ရန်ကုန်မှာ (၁)ဖွဲ့ရှိတယ်။ ဒါတွေက သက်ဆိုင်ရာ ပြည်နယ်နဲ့ တိုင်းဒေသကြီးတွေရဲ့ အစီအစဉ်နဲ့လုပ်တာဆိုတော့ ဘာတွေကို အဓိက စစ်ဆေးနေလဲ၊ ဘယ်လိုပုံစံနဲ့ သွားနေလဲဆိုတာ ကျွန်တော်တို့က ဂဃနဏပြောလို့ မရဘူးထင်တယ်။ ကျွန်တော်တို့အမြင်မှာတော့ ဒါက ကားတိုင်းလည်း မစစ်နိုင်ဘူး။ စစ်ဆေးနိုင်တဲ့အခြေအနေမှာလည်း မရှိဘူး။ စစ်ဆေးဖို့အတွက် X ray လိုစက်မျိုးလည်းမပါဘူး။ လူကလည်း နေပူမရှောင် မိုးရွာမရှောင် ကားတိုင်းကို မစစ်ဆေးနိုင်ဘူး။ ဒါတွေကတော့ ကုန်သွယ်မှုမှာ တစ်ကယ်ကို အဟန့်အတားဖြစ်စေ၊ နှောင့်နှေးစေတဲ့ အကြောင်း ကျွန်တော်တို့အနေနဲ့ ဟိုးအရင်ကတည်းကလည်း သက်ဆိုင်ရာကို အကြိမ်များစွာ တင်ပြခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဆက်ပြီးရှိနေတုန်းပါပဲ။ ဒီအတွက် အပို ကုန်ကျစရိတ်တွေလည်း အများကြီး ရှိနေပါတယ်။

TNA ။   ။ အရင်က အကြိမ်များစွာ တင်ပြခဲ့တယ်ဆိုတော့ အခုအစိုးရလက်ထက်မှာရော ဒီကိစ္စ တင်ပြထားပါသေးသလား။

UTYW ။   ။ တင်ထားပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ ၂၀၁၆ ခုနှစ်မှာ တစ်ကြိမ်တင်ပြထားပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ ဝန်ကြီးဌာနအနေနဲ့ တင်ပြထားတာပါ။ ကုန်သွယ်မှုကို နှောင့်နှေးကြန့်ကြာစေသော အပိုကုန်ကျနေသည့် လုပ်ငန်းစဉ်များခေါင်းစဉ်နဲ့ သက်ဆိုင်ရာအသီးသီးကို တင်ပြထားပြီးဖြစ်ပါတယ်။

TNA ။   ။ အခုလိုဖြကြေားပေးတဲ့အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

တွေ့ဆုံမေးမြန်းသူ - အင်မိုင်ခ၊ ဇောင်းညီ